دیزی سنگی چیست ؟ « سرپانتین » از جمله سنگ‌های معدنی است که از آن به دلیل ضربه پذیر بودن و جنس نرم هم در ساخت تزیینات سنگی و هم ظروف سنگی و دیگ سنگی استفاده می‌شود و چون مقابل آتش مقاوم است ، به دلیل پخت ملایم در ظرف سنگی ، غذا را لذیذتر می‌کند و باعث می شود تمام مواد معدنی مورد نیاز را از قابلمه سنگی به غذا منتقل کند .

سنگ‌ تراشی و قلمزنی روی سنگ ، یکی از صنایع و فنون کهن ایرانی است . صنعتگران سنگ‌ تراش از گذشته‌های دور با بهره‌گیری از بعضی ابزار و اشیا و اسباب‌ خانه و وسایل آیینی و زینتی را می‌ساختند و استادان قلمزن بر روی آنها نقش می‌انداختند .

راسته سنگ تراش‌ها و ظرف سنگی

از جمله صنایع دستی ساخته شده از سنگ و سوغات شهر مشهد ، قدمت آن به ۱۴ قرن می‌رسد همین دیگ‌های سنگی است که از « سنگ سرپانتین » ساخته می‌شود .

در قدیم ، سنگ‌ها را با کلنگ و دیگر وسایل از کوهسنگی واقع در جنوب شرق مشهد تهیه و با گاری به شهر حمل می‌کردند و سنگتراشان از آن با چکش و تیشه و دستگاه‌های ساده دیگ هرکاره می‌ساختند . بعدها با چرخ چاه از دهنه کوه ، تا سی چهل متر پایین‌تر را حفر و سنگ‌ها را استخراج می‌کردند و به کارگاه های تراش سنگ که بیشتر در بست بالا مستقر بودند انتقال می‌دادند و سنگتراش‌ها در راسته خودشان که جای ویژه‌ای در بازار مشهد بود ، با قلم بند و غیره دیگ‌ها را می‌ساختند .

دیگ‌های سنگی عمدتا دو نوع هستند یا دیزی سنگی که استوانه‌ای شکل است و معمولا یک نفره یا نهایتا دو نفره است یا هر کاره که در واقع قابلمه‌هایی سنگی هستند و می‌توان از آن‌ها برای تهیه غذای حتی ۱۲ نفر هم استفاده کرد .

در متون جغرافیای تاریخی خراسان ، از حرفه سنگتراشی نوقان و حمل آن به دیگر شهرها نیز یاد شده است .

امروزه گرچه معادن سنگ هرکاره ، در مناطقی چون زنجان ، سیستان ، خوی ، کرمان ، ماکو ، سبزوار ، تربت حیدریه و بیرجند نیز وجود دارد ؛ اما گویا استخراج عمده و انبوه آن از معادن اطراف مشهد است که به جمهوری آذربایجان ، قرقیزستان ، آلمان و ایتالیا هم صادر می‌شود .

دیزی سنگی

کارگاه‌ تولیدی دیگ سنگی و آثار سنگی ، اکثرا در بخش مرکزی شهر مشهد و همچنین نقاط ییلاقی اطراف آن فعالیت دارند و تولیدات آنها در مجاورت کارگاه تولیدی دیزی سنگی و نمایشگاه‌ ظروف سنگی و فروشگاه‌ و نقاط پر رفت و آمد به زائران و مسافران عرضه می‌شود .

زائران امام رضا (ع) خریداران اصلی صنایع سنگی مانند ظروف سنگی ، دیگ سنگی ، دیزی سنگی و قابلمه سنگی هستند ، اما گذشته از مشتریان داخلی ، اعراب حاشیه خلیج فارس نیز در شمار مشتریان مشتاق ظروف سنگی و اشیای تزئینی سنگی شهر مشهد قرار دارند.